Những công trình trăm tuổi tại thành phố mới Từ Sơn – Bắc Ninh

Chiều 22/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý thành lập thành phố Từ Sơn, Bắc Ninh trên cơ sở nguyên trạng hơn 61 km2 và 202.800 người dân của thị xã Từ Sơn. Thành phố mới của tỉnh Bắc Ninh có lợi thế về giao thông, vị trí địa lý, lịch sử, văn hóa, hút du khách miền Bắc. Tại đây có nhiều công trình, điểm tham quan giá trị cho du khách.

Đền Đô

Nhắc đến vùng đất địa linh nhân kiệt Cổ Pháp – Đình Bảng, Bắc Ninh, ngày nay, là nhắc tới một trong ba “tam cổ” nổi tiếng lịch sử, thứ nhất Cổ Bi, thứ nhì Cổ Loa, thứ ba Cổ Pháp. Đất Cổ Pháp là nơi thắng địa bậc nhất Kinh Bắc, vượng khí linh thiêng. Đây là một vùng có nhiều hồ, đầm lầy, sông Tiêu Tương uốn khúc quanh co, thế đất mang hình con nhện, xòe ra như cánh hoa sen. Đó là huyệt đất quý, phát tích đế vương – ứng với 8 vua nhà Lý, hưng thịnh kéo dài tới 216 năm. Hiện nay, tại làng Đình Bảng, Bắc Ninh, còn đậm dấu ấn anh linh của các vị đế vương. Nơi đó chính là đền Đô còn gọi là Cổ Pháp Điện hay đền Lý Bát Đế nơi thờ 8 vị vua nhà Lý.

Năm 1952, Pháp đánh bom phá hủy toàn bộ kiến trúc đền. Đến năm 1989 đền Đô được xây dựng lại như cũ, thừa hưởng hoàn toàn phong cách thời Lý và văn hóa dân gian theo bản vẽ của các nhà nghiên cứu. Tháng 3 Âm lịch hàng năm, tại đây tổ chức lễ hội đền Đô diễn ra trong 3 ngày 14, 15 và 16 để tưởng nhớ ngày vua Lý Thái Tổ lên ngôi. Cuối năm 2014, đền được xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa Quốc gia đặc biệt.

Chùa Kim Đài

Hình thành

Chùa Kim Đài là ngôi chùa có lịch sử lâu đời bậc nhất tại Bắc Ninh và nước ta. Tọa lạc tại vị trí thuộc xóm Xuân Đài, làng Đình Bảng, TX. Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, chùa Kim Đài còn có tên gọi là chùa Đài, chùa Quỳnh Lâm (Quỳnh Lâm tự) và chùa Lục Tổ. Theo sử sách, chùa được xây từ thế kỷ thứ 8, vào thời nhà Lý, đây là một trong những ngôi chùa to và đẹp nhất, tương truyền là nơi Lý Công Uẩn (vua Lý Thái Tổ), người sáng lập triều Lý từng làm chú tiểu tại chùa lúc còn nhỏ.

Tương truyền rằng khi xây dựng chùa có đào được một bình hương và mười chiếc khánh đồng. Thiền sư cho người mang ra sông rửa sạch thì một chiếc rơi xuống sông trôi theo dòng nước đến khi chạm đất mới nằm im. Sư giải thích rằng: “Thập Khẩu” là chữ CỔ, “Thủy Khứ” (xuống sông) là chữ PHÁP còn “Thổ” (là đất) chỉ vào hương ta” Thiền Sư Định Không đã ấn định Hương Diên Uẩn – bản thổ nơi đây là Hương Cổ Pháp (nay là vùng Đình Bảng – Từ Sơn – Bắc Ninh).

Phát triển

Thời nhà Lý, chùa Kim Đài là biểu tượng Phật giáo tiêu biểu thờ cúng Phật của các quý tộc nhà Lý. Vào thời Trần, chùa xuống cấp dần và bị tàn phá nghiêm trọng khi nhà Minh xâm lược Việt Nam (1407-1427).

Mãi cho tới thời Lê Mạt, năm 1701, quận chúa Nguyễn Thị Ngọc Long (vợ chúa Trịnh Căn) đã tu sửa lại chùa, dựng thêm hai dãy hành lang để tượng Thập bát La hán, tượng Thập Điện Minh Vương…. Vào thời điểm đó, chùa có 6 pho tượng tạc 6 vị trụ trì đầu tiên của chùa nên được đổi tên thành chùa Lục Tổ.

Đình Đình Bảng

Ngôi đình làm hoàn toàn bằng gỗ lim, có kiến trúc dáng nhà sàn đẹp nhất miền Bắc, còn có tên là đình Báng, nằm trên một khu đất cao ở phường Đình Bảng, TP Từ Sơn, do viên quan Nguyễn Thạc Lượng xây dựng từ năm 1700 đến 1736.

Cũng như nhiều đình làng Việt Nam vào cuối thế kỷ 17 đầu thế kỷ 18, đình Đình Bảng có kiến trúc bề thế, hòa hợp với thiên nhiên. Đình có mái dài, cao, các đầu đao uốn cong vút, lợp ngói mũi hài dày bản, rộng khổ. Đình thờ các vị thần là Cao Sơn Đại Vương, Bạch Lệ Đại Vương, Thủy Bá Đại Vương và Lục Tổ có công lập lại làng Đình Bảng vào thế kỷ 15, sau khi bị giặc Minh tàn phá.

Chùa Tiêu

Chùa Tiêu Sơn hay còn gọi là chùa Tiêu nằm tại núi Tiêu, xã Tương Giang, TX. Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Chùa được xây dựng từ thời Tiền Lê, có tên chữ là “Thiên Tâm Tự”. Đến thời nhà Lý, Thiền sư Lý Vạn Hạnh trụ trì tại đây và chùa Tiêu trở thành trung tâm Phật giáo lớn tại Kinh Bắc.

Chùa Tiêu Sơn cũng chính nơi thờ thiền sư Vạn Hạnh. Người là Quốc sư của của hai triều Tiền Lê và Lý. Đồng thời cũng là người có công lớn trong việc giáo dưỡng, truyền thụ tri thức và đưa vua Lý Công Uẩn lên ngôi, lập nên vương triều Lý.

Hiện nơi này bảo lưu nhiều tài liệu cổ, những giai thoại phản ánh đời sống, lai lịch của vua Lý Thái Tổ từ thuở ấu thơ. Đến chùa Tiêu, du khách còn được chiêm bái pho tượng thiền sư Như Trí đầy bí ẩn và cực quý giá ở Việt Nam. Bên cạnh đó, đây là ngôi chùa hiếm hoi không đặt hòm công đức ở miền Bắc, các bàn giờ chỉ có hoa quả, bánh kẹo, đèn nhang…